ŞEKİL VE KONUM TOLERANSLARI-3
3. RESİM ÜZERİNDE GÖSTERİLMELERİ
1. TOLERANS ÇERÇEVELERİ
Daha önceki konularda şekil ve konum tolerans sembollerini, kullanım amaçlarıyla beraber anlattık. Bu konuda resim üzerine yerleştirme kurallarını açıklayacağız.
Şekil 1’ de görüldüğü gibi şekil ve konum toleranslarında semboller, sapma değerleri ve referans harfleri sırayla çerçeve içine yazılır. Çerçevenin yüksekliği yazı yüksekliğinin 2 katıdır. Çerçevenin boyu yazı uzunluğuna göre değişir. h=Yazı yüksekliği H=Çerçeve yüksekliği.
Tolerans çerçeveleri aşağıdaki kurallara göre resim üzerine eklenir:
a. Çizgiye veya yüzeyin kendisine tolerans uygulanıyorsa, üzerine veya uzantısına ucunda ok bulunan bir kılavuz çizgiyle bağlanır. Kılavuz çizgisinin oku ölçü çizgisine yakın olmalıdır (Şekil 2).
Şekil 1:Tolerans çerçevesi ve ölçüleri Şekil 2:Tolerans çerçeveleri b. Tolerans ölçülendirilmiş elemanın eksenine veya simetri düzlemine ait ise, kılavuz çizgisinin ucundaki ok ölçü çizgisinin uzantısına yerleştirilir (Şekil 3).
Şekil 3:Tolerans çerçeveleri c. Tolerans, simetri ekseniyle gösterilmiş eksenler veya simetri düzlemlerinin tümü için ortaksa kılavuz çizgisi oku simetri ekseni üzerine konulur (Şekil 4).
Şekil 4:Tolerans çerçeveleri d. Bir eleman için birden fazla tolerans verilmişse tolerans çerçeveleri üst üste yerleştirilir (Şekil 5).
Not:Şekil ve konum toleransları için AutoCAD çizim programında Tolerance komutu, SolidWorks çizim programında Geometric Tolerance komutu kullanılır. Her iki program tolerans sembollerinin seçimini yaptırmakta ve ilgili çerçeveleri otomatik yerleştirmektedir.
Şekil 5:Birden fazla tolerans çerçevesi Şekil 6:Referans elemanları 2. REFERANS ÇERÇEVELERİ
Parçanın bir elemanın toleransı, yine parça üzerinde bir referansa göre veriliyorsa, genel olarak bir referans harfiyle gösterilir. Referans harfi çerçeve içine yazılır. Çerçeve referans elemanına bir kılavuz çizgiyle birleştirilir. Kılavuz çizginin ucuna içi dolu veya içi boş eşkenar üçgen çizilir. Şekil 6’ da referans çerçevesi ve ölçüleri görülmektedir. Referans çerçeveleri yerleştirmek için aşağıdaki kurallar uygulanır:
a. Referans çerçevesi içine büyük harf yazılır.
b. Çizgi veya yüzeyin kendisi referans elemanıysa, referans çerçevesi elemanın üzerine veya uzantısına yerleştirilir (Şekil 7).
Şekil 7:Referans çerçeveleri Şekil 8:Referans çerçeveleri c. Referans, eksen veya simetri düzlemiyse referans çerçevesi ölçü çizgisinin uzantısına konur (Şekil 8).
d. Parça üzerinde bir eksen üzerinde birden fazla kısım varsa, hepsine birden bir referans çerçevesi gösterilebilir. Referans çerçevesi eksenin ortasına konulur (Şekil 9).
Şekil 9:Referans çerçevesi Şekil 10:Tolerans ve referans e.Referans çerçevesinin kılavuz çizgisi doğrudan doğruya tolerans çerçevesine birleştirildiyse referans harfi kullanılmaz (Şekil 10). f.Her referans büyük bir harfle gösterilir. İki ayrı referansa göre verilen ortak tolerans da aralarına – işareti konulan iki büyük harfle gösterilir (Şekil 11). g. İkiden çok referans belirtilmesi gerektiğinde referans harfleri soldan sağa doğru önem derecesine göre kutulara sırayla yazılır (Şekil 12-a). Bir kutunun içinde birden çok referans harfi varsa bunların birbirlerine üstünlüğü yoktur (Şekil 12-b).
Şekil 11:Ortak toleranslı gösterme Şekil 12:Referans harfleri h.Tolerans sınırlandırılmış bir uzunluğa uygulanıyorsa bu uzunluk değeri tolerans değerinden sonra bir eğik çizgiyle ayrılmış olarak belirtilir (Şekil 13).
i. Bir elemana ait şekil ve konum toleransları söz konusu olduğunda bu elemanların temel ölçüleri toleranssız olarak verilmelidir. Bu ölçüler dikdörtgen içine alınır. Şekil 14’ te eğim toleransı verilmiştir. Eğim açısı toleranssız verilmelidir.
Şekil 13:Sınırlandırılmış uzunluk Şekil 14:Temel ölçüler
1. TOLERANS ÇERÇEVELERİ
Daha önceki konularda şekil ve konum tolerans sembollerini, kullanım amaçlarıyla beraber anlattık. Bu konuda resim üzerine yerleştirme kurallarını açıklayacağız.
Şekil 1’ de görüldüğü gibi şekil ve konum toleranslarında semboller, sapma değerleri ve referans harfleri sırayla çerçeve içine yazılır. Çerçevenin yüksekliği yazı yüksekliğinin 2 katıdır. Çerçevenin boyu yazı uzunluğuna göre değişir. h=Yazı yüksekliği H=Çerçeve yüksekliği.
Tolerans çerçeveleri aşağıdaki kurallara göre resim üzerine eklenir:
a. Çizgiye veya yüzeyin kendisine tolerans uygulanıyorsa, üzerine veya uzantısına ucunda ok bulunan bir kılavuz çizgiyle bağlanır. Kılavuz çizgisinin oku ölçü çizgisine yakın olmalıdır (Şekil 2).
Şekil 1:Tolerans çerçevesi ve ölçüleri Şekil 2:Tolerans çerçeveleri b. Tolerans ölçülendirilmiş elemanın eksenine veya simetri düzlemine ait ise, kılavuz çizgisinin ucundaki ok ölçü çizgisinin uzantısına yerleştirilir (Şekil 3).
Şekil 3:Tolerans çerçeveleri c. Tolerans, simetri ekseniyle gösterilmiş eksenler veya simetri düzlemlerinin tümü için ortaksa kılavuz çizgisi oku simetri ekseni üzerine konulur (Şekil 4).
Şekil 4:Tolerans çerçeveleri d. Bir eleman için birden fazla tolerans verilmişse tolerans çerçeveleri üst üste yerleştirilir (Şekil 5).
Not:Şekil ve konum toleransları için AutoCAD çizim programında Tolerance komutu, SolidWorks çizim programında Geometric Tolerance komutu kullanılır. Her iki program tolerans sembollerinin seçimini yaptırmakta ve ilgili çerçeveleri otomatik yerleştirmektedir.
Şekil 5:Birden fazla tolerans çerçevesi Şekil 6:Referans elemanları 2. REFERANS ÇERÇEVELERİ
Parçanın bir elemanın toleransı, yine parça üzerinde bir referansa göre veriliyorsa, genel olarak bir referans harfiyle gösterilir. Referans harfi çerçeve içine yazılır. Çerçeve referans elemanına bir kılavuz çizgiyle birleştirilir. Kılavuz çizginin ucuna içi dolu veya içi boş eşkenar üçgen çizilir. Şekil 6’ da referans çerçevesi ve ölçüleri görülmektedir. Referans çerçeveleri yerleştirmek için aşağıdaki kurallar uygulanır:
a. Referans çerçevesi içine büyük harf yazılır.
b. Çizgi veya yüzeyin kendisi referans elemanıysa, referans çerçevesi elemanın üzerine veya uzantısına yerleştirilir (Şekil 7).
Şekil 7:Referans çerçeveleri Şekil 8:Referans çerçeveleri c. Referans, eksen veya simetri düzlemiyse referans çerçevesi ölçü çizgisinin uzantısına konur (Şekil 8).
d. Parça üzerinde bir eksen üzerinde birden fazla kısım varsa, hepsine birden bir referans çerçevesi gösterilebilir. Referans çerçevesi eksenin ortasına konulur (Şekil 9).
Şekil 9:Referans çerçevesi Şekil 10:Tolerans ve referans e.Referans çerçevesinin kılavuz çizgisi doğrudan doğruya tolerans çerçevesine birleştirildiyse referans harfi kullanılmaz (Şekil 10). f.Her referans büyük bir harfle gösterilir. İki ayrı referansa göre verilen ortak tolerans da aralarına – işareti konulan iki büyük harfle gösterilir (Şekil 11). g. İkiden çok referans belirtilmesi gerektiğinde referans harfleri soldan sağa doğru önem derecesine göre kutulara sırayla yazılır (Şekil 12-a). Bir kutunun içinde birden çok referans harfi varsa bunların birbirlerine üstünlüğü yoktur (Şekil 12-b).
Şekil 11:Ortak toleranslı gösterme Şekil 12:Referans harfleri h.Tolerans sınırlandırılmış bir uzunluğa uygulanıyorsa bu uzunluk değeri tolerans değerinden sonra bir eğik çizgiyle ayrılmış olarak belirtilir (Şekil 13).
i. Bir elemana ait şekil ve konum toleransları söz konusu olduğunda bu elemanların temel ölçüleri toleranssız olarak verilmelidir. Bu ölçüler dikdörtgen içine alınır. Şekil 14’ te eğim toleransı verilmiştir. Eğim açısı toleranssız verilmelidir.
Şekil 13:Sınırlandırılmış uzunluk Şekil 14:Temel ölçüler
SPONSORLAR
