1. BÖLÜM : Temel Bilgiler
- 1 ÖNSÖZ
- 2 UZUNLUK ÖLÇÜ BİRİMLERİ
- 3 ÇİZİM MASALARI-GÖNYELER-CETVELLER
- 4 AÇI ÖLÇER-ŞABLONLAR
- 5 PERGEL TAKIMLARI
- 6 ÇİZİM KALEMLERİ
- 7 ÇİZGİ TİPLERİ ve KALINLIKLARI
- 8 TEKNİK RESİM ÇİZİM KAĞITLARI
- 9 ANTET (Yazı Alanı)
- 10 TEKNİK RESİMDE YAZILAR
- 11 TEKNİK RESİM İLE İLGİLİ STANDARTLAR
PERGEL TAKIMLARI
1.TANITIM
Daire ve yayların çizilmesi, ölçülerin taşınması, eşit aralıkların işaretlenmesi gibi işlemlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir. Genellikle pergellerin iki kolu vardır. Bu iki kol, açılıp kapanacak şekilde, bir tarafındaki uçlarından birbirlerine oynak şekilde bağlanmıştır.
Kollardan birinin serbest kalan ucunda kalem veya kalem ucu bağlanacak yeri bulunur. Diğer kolun ucu ise sivriltilmiştir. Sivri uç çemberin çizileceği düzlemde bir noktaya batırıldıktan sonra, kalemli uç, düzlem üzerinde kalmak üzere, sivri uç çevresinde döndürülür. Böylece, daire çizilmiş olur. Sivri ucun batırıldığı nokta dairenin merkezidir. İki kolun açıklığını değiştirerek değişik çaplı daireler çizilebilir. Şekil 1’ de pergel ve kısımları görülmektedir. Tek tek veya takım halinde satılırlar (Şekil 2).
Şekil 1:Pergel ve kısımları Şekil 2:Pergel takımı 2.SABİT AYAKLI PERGEL
Ayakların birinde metal sivri uç, diğerinde ise kurşun kalem bağlantı parçası olan pergeldir. Ayakların kağıt üzerine dik konuma getirilmesi için eklem yerleri vardır (Şekil 3).
Şekil 3:Sabit ayaklı ve eklemli pergel Şekil 4:Uzatma ayaklı pergel 3.UZATMA AYAKLI PERGEL
Büyük çaplı dairelerin çizimi için uzatma ayağı bulunan pergeldir. Ayrıca ayağı dışarı çıkabilen ve ayarlanabilen pergellerde vardır (Şekil 4). 4. AYARLI PERGEL
Ayaklar arasına yerleştirilmiş vidayla, sivri uçla kurşun kalem ucu arasında hassas ayarlama yapılan pergellerdir (Şekil 5).
Şekil 5:Ayarlı pergel 5.TAŞIMA PERGELİ
Ölçü almak ve ölçü taşımak için kullanılan pergeldir. Her iki ayağında metal sivri uç bulunur (Şekil 6). 6. NOKTA PERGELİ
5 mm ve daha küçük dairelerin çiziminde kullanılan hassas pergellerdir. Üzerinde hassas ayar yapan vidası vardır. 1 mm’ den küçük dairelerde çizilebilir (Şekil 7).
Şekil 6:Taşıma pergeli Şekil 7:Nokta pergeli 7. BASTON PERGEL
Büyük dairelerin çiziminde kullanılan hassas pergellerdir. Pergelin sivri ucu ve kalem ucu bir çubuk üzerine takılır ve vidayla sabitlenir (Şekil 8).
Şekil 8:Baston pergeli ve parçaları 8. İÇ ÇAP ve DIŞ ÇAP PERGELİ
Parçaların iç kısımlarından ölçü almak için iç çap pergeli, parçaların dış kısımlarından ölçü almak için dış çap pergeli kullanılır. Genellikle silindirik iç ve dış kısımlarda kullanılır (Şekil 9).
Şekil 9:İç çap ve dış çap kumpasları 9.PERGELLERİN ÖZELLİKLERİ ve KULLANILMASI
Pergeller satın alınırken kalitesine dikkat edilmelidir. Pergel parçaları metal olmalı, plastik olmamalıdır. Esneme ve parçalar arasında boşluk olmamalıdır. Ayak kısımları mafsallı, uzatma ayaklı veya teleskopik ayaklı olanlar tercih edilmelidir.
Daire çizimine başlanmadan önce pergelin sivri ucuyla, kurşun kalem ucunun bulunduğu uç aynı hizaya getirilmelidir. Ayak uçları kağıda dik olacak şekilde ayarlanmalıdır. Kurşun kalem ucu, diğer çizgilerin çizildiği uçla aynı sertlikte olmalıdır.
Pergelin sivri ucu eksen merkezine batırılır. Pergelin sapından tutularak soldan sağa doğru döndürülerek daire çizilir. Pergelle çizilen dairenin çizgi kalınlığı cetvelle çizilen düz çizgilerin kalınlığı kadar olmalıdır.
Masa sert olduğu zaman sivri uç batmayacağından kayar ve kağıdı yırtabilir. Bundan dolayı kağıdın altına yumuşak bir levha veya karton konabilir. Aydınger kağıdında bant yapıştırılabilir.
Daire ve yayların çizilmesi, ölçülerin taşınması, eşit aralıkların işaretlenmesi gibi işlemlerin yapılmasında kullanılan aletlerdir. Genellikle pergellerin iki kolu vardır. Bu iki kol, açılıp kapanacak şekilde, bir tarafındaki uçlarından birbirlerine oynak şekilde bağlanmıştır.
Kollardan birinin serbest kalan ucunda kalem veya kalem ucu bağlanacak yeri bulunur. Diğer kolun ucu ise sivriltilmiştir. Sivri uç çemberin çizileceği düzlemde bir noktaya batırıldıktan sonra, kalemli uç, düzlem üzerinde kalmak üzere, sivri uç çevresinde döndürülür. Böylece, daire çizilmiş olur. Sivri ucun batırıldığı nokta dairenin merkezidir. İki kolun açıklığını değiştirerek değişik çaplı daireler çizilebilir. Şekil 1’ de pergel ve kısımları görülmektedir. Tek tek veya takım halinde satılırlar (Şekil 2).
Şekil 1:Pergel ve kısımları Şekil 2:Pergel takımı 2.SABİT AYAKLI PERGEL
Ayakların birinde metal sivri uç, diğerinde ise kurşun kalem bağlantı parçası olan pergeldir. Ayakların kağıt üzerine dik konuma getirilmesi için eklem yerleri vardır (Şekil 3).
Şekil 3:Sabit ayaklı ve eklemli pergel Şekil 4:Uzatma ayaklı pergel 3.UZATMA AYAKLI PERGEL
Büyük çaplı dairelerin çizimi için uzatma ayağı bulunan pergeldir. Ayrıca ayağı dışarı çıkabilen ve ayarlanabilen pergellerde vardır (Şekil 4). 4. AYARLI PERGEL
Ayaklar arasına yerleştirilmiş vidayla, sivri uçla kurşun kalem ucu arasında hassas ayarlama yapılan pergellerdir (Şekil 5).
Şekil 5:Ayarlı pergel 5.TAŞIMA PERGELİ
Ölçü almak ve ölçü taşımak için kullanılan pergeldir. Her iki ayağında metal sivri uç bulunur (Şekil 6). 6. NOKTA PERGELİ
5 mm ve daha küçük dairelerin çiziminde kullanılan hassas pergellerdir. Üzerinde hassas ayar yapan vidası vardır. 1 mm’ den küçük dairelerde çizilebilir (Şekil 7).
Şekil 6:Taşıma pergeli Şekil 7:Nokta pergeli 7. BASTON PERGEL
Büyük dairelerin çiziminde kullanılan hassas pergellerdir. Pergelin sivri ucu ve kalem ucu bir çubuk üzerine takılır ve vidayla sabitlenir (Şekil 8).
Şekil 8:Baston pergeli ve parçaları 8. İÇ ÇAP ve DIŞ ÇAP PERGELİ
Parçaların iç kısımlarından ölçü almak için iç çap pergeli, parçaların dış kısımlarından ölçü almak için dış çap pergeli kullanılır. Genellikle silindirik iç ve dış kısımlarda kullanılır (Şekil 9).
Şekil 9:İç çap ve dış çap kumpasları 9.PERGELLERİN ÖZELLİKLERİ ve KULLANILMASI
Pergeller satın alınırken kalitesine dikkat edilmelidir. Pergel parçaları metal olmalı, plastik olmamalıdır. Esneme ve parçalar arasında boşluk olmamalıdır. Ayak kısımları mafsallı, uzatma ayaklı veya teleskopik ayaklı olanlar tercih edilmelidir.
Daire çizimine başlanmadan önce pergelin sivri ucuyla, kurşun kalem ucunun bulunduğu uç aynı hizaya getirilmelidir. Ayak uçları kağıda dik olacak şekilde ayarlanmalıdır. Kurşun kalem ucu, diğer çizgilerin çizildiği uçla aynı sertlikte olmalıdır.
Pergelin sivri ucu eksen merkezine batırılır. Pergelin sapından tutularak soldan sağa doğru döndürülerek daire çizilir. Pergelle çizilen dairenin çizgi kalınlığı cetvelle çizilen düz çizgilerin kalınlığı kadar olmalıdır.
Masa sert olduğu zaman sivri uç batmayacağından kayar ve kağıdı yırtabilir. Bundan dolayı kağıdın altına yumuşak bir levha veya karton konabilir. Aydınger kağıdında bant yapıştırılabilir.
SPONSORLAR
