ÇİZİM MASALARI-GÖNYELER-CETVELLER
1.ÇİZİM MASALARI Üzerine, çizim yapılacak kağıdın bağlandığı masadır. Köşe açıları 90° dir. Yüzeyleri ve kenarları düzgün olmalıdır. Ihlamur, kavak, plastik, cam gibi malzemelerden yapılırlar. Sabit veya ayarlanabilir ayaklı olanları vardır. Büyük ölçekli resimlerin çiziminde kullanılır. T- cetvelinin hareketinin düzgün olması için ipler ve makaralar kullanılır. Raylı sistemleri de vardır. Şekil 1’ de HATAS marka ayarlanabilir profesyonel çizim masaları görülmektedir. Çizim masaları genellikle aşağıdaki ölçülerde yapılırlar: 700 mm x 1000 mm 800 mm x 1200 mm 1000 mm x 1500 mm 1250 mm x 2000 mm Şekil 1:HATAS marka profesyonel çizim masaları 2. ÇİZİM TAHTALARI (PLANÇETE) Taşınabilecek şekilde yapılmış düzgün yüzeylerden meydana gelir. Genelde masa üstüne konularak kullanılır. Plançete de denilmektedir. Çizim tahtaları akçaağaç, budaksız ıhlamur, kavak gibi yumuşak ağaçlardan yapılır. Çizim tahtalarının en büyük boyutları 450x625 mm’ dir. Genellikle A4, A3 ve A2 çizim kağıtları için kullanılır. Daha büyük resimler için çizim masaları kullanılır. Günümüzde plastikten yapılmış ve masa üstünde kullanılabilen aparatlı çizim tahtaları mevcuttur. Ayrıca çizim yapılan kısım camdan olup alttan ışıklandırılmış çizim tahtaları da vardır. Çizimin rahat yapılabilmesi için tahtanın altına konik ayaklar konulabilir. Şekil 2’ de alttan ışıklı çizim tahtası, Şekil 3’ de plastikten yapılmış Rotring marka aparatlı çizim tahtası görülmektedir.
Şekil 2:Alttan ışıklı çizim tahtası Şekil 3:Plastık çizim aparatı 3.T-CETVELİ T-cetveli, ince uzun bir cetvelin, daha kısa ve kalın bir baş kısma 90° açıda vidalanması veya yapıştırılmasıyla elde edilir (Şekil 4). Yatay ve paralel çizgilerin çizilmesine yarar ve gönyelere kılavuzluk eder. Bazı T-cetvellerinde döner baş kısmı vardır (Şekil 5). Döner baş kısmı ayarlanarak açılı ve uzun çizgilerin çizilmesinde kullanılır. T-cetvellerinin cetvel kısmının kenarları çok düzgün olmalıdır. T-cetvelleri elma, armut, çınar gibi sert ağaçlardan yapılırlar. Son zamanlarda plastikten yapılmaya da başlanmıştır.
Şekil 4: Sabit başlı T-cetveli Şekil 5:Döner başlıklı T-cetveli T-cetvelleri, çizim tahtaları veya çizim masalarının sol tarafındaki kenarı üzerine konur. Aşağı yukarı hareket ettirilir. İstenilen yere geldiğinde üzerine sol el ile bastırılır ve sabitlenir. Sağ el ile çizgiler çizilir, gerektiğinde gönyeler kaydırılarak kullanılır. Çizgiler soldan sağa doğru çizilir. Dik çizgiler aşağıdan yukarı doğru çizilir. T-cetvelinin boyu çizim tahtaları veya çizim masalarının boyuna göre ayarlanır. Kullanılmadığı zaman ucundaki delikten duvara asılmalıdır. Mürekkepli çalışmalar için bazı T-cetvellerinde çelik veya mika kenar bulunur. 4. GÖNYELER Belli açılarda çizgilerin çizilmesi için kullanılan üçgen şeklindeki takımlardır. Teknik resimde orta büyüklükte standart gönyeler kullanılır. Bunlar 45°- 45°- 90° lik gönye ile 30°- 60°- 90° lik gönyedir. Kısaca 45° ve 30°- 60° ‘lik gönye denir (Şekil 6). Gönyeler genellikle T-cetveli üzerinde kaydırılarak veya birbiri üzerinde kaydırılarak kullanılır.
Şekil 6:Standart çizim gönyeleri Gönyeler elma, armut gibi sert ağaçlardan yapılırlar. En iyi gönye gereci selüloittir. Kalınlıkları normalde 3 mm’ dir. 30°x60° lik gönyelerde en büyük kenarının boyu 250-300 mm arasında yapılır. 45° lik gönyelerde dik kenarın boyu 150-200 mm arasında yapılır. Gönyelerle 30°, 45°, 60°, 90° ve 150° lik açılar doğrudan sağlanır (Şekil 7).
Şekil 7:Gönyelerle elde edilen açılar Gönyeler yan yana getirilerek 15°, 75°, 105° lik açılar elde edilir (Şekil 8). Mürekkepli çalışmalar için bazı gönyelerde çelik veya mika kenar bulunur.
Şekil 8:Birleştirilmiş gönyelerle elde edilen açılar 5. ÖLÇEK CETVELİ Bina resimleri gibi büyük resimler küçültülerek çizilirler. Saat parçaları gibi küçük parçalarda büyültülerek çizilirler. Gerçek büyüklüğün ölçeği 1:1’ dir. Küçültme ölçekleri 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100 … oranlarındadır. Büyültme ölçekleri 2:1, 5:1, 10:1… oranlarındadır. Bu ölçek oranlarına göre yapılmış cetveller kullanılarak hesaplama işlemi ortadan kaldırılmıştır. Bu cetveller Şekil 9’ da görüldüğü gibi üçgen kesitli olup bir yüzünde normal cetvel bulunur.
Şekil 9:Piyasada satılan ölçek cetvelleri Ölçek cetvelleri elma, armut gibi sert ağaçlardan yapıldığı gibi plastik cinsi maddelerden de yapılmaktadır. Mürekkepli çalışmalar için bazı cetvellerde çelik veya mika kenar bulunur. Önemli Not: Burada dikkat edilecek en önemli husus ölçekli çizilen resimler ölçülendirildiğinde gerçek ölçüler yazılır (Şekil 10). Çünkü parça yazılan ölçülere göre yapılacaktır.
Şekil 10:Ölçekli resimler ve ölçüleri 6. ÖLÇÜ CETVELİ Ölçülerin resim üzerine taşınmasında kullanılan cetvellerdir. Üzerinde mm’ rik bölüntüler vardır. Ayrıca pergelle ölçü almaya yarar. Ağaç, metal ve plastikten yapılanları vardır. Ölçü cetvelinin ince kenarlı ve bölüntülerin iyi görünenleri tercih edilmelidir. Değişik boylarda yapılırlar. Genellikle 30 cm boyunda olanlar kullanılır. Bazı cetvellerde inch ölçü sisteminin bölüntüleri vardır. Ayrıca plastik cetvellere mercek ilave edilmiştir. Şekil 11’ de ölçü cetvelleri görülmektedir. Şekil 11:Ölçü cetvelleri 7. ESNEK YAY CETVELİ Parça üzerindeki eğri kısımlara göre bükülerek, eğri kısımların ölçülmesinde ve kağıt üzerine çizilmesinde kullanılan bir cetveldir. Büküldüğünde şeklini koruyabilir. Uzun ömürlü olması için PVC cinsinden vinil malzemesinden yapılmıştır. Dış etkilerden zarar görmez. Şekil 12’ de esnek yay cetveli görülmektedir. Şekil 12:Esnek yay cetveli 8.EĞRİ CETVELİ (PİSTOLE) Pergelle çizilemeyen eğri çizgilerin çizilmesinde kullanılan bir cetvel türüdür. Elips, parabol, evovent gibi eğrilerin birleşmesiyle meydana gelmiştir. Noktaları bulunan eğriler, pistoleyle üçer nokta hizalanarak çizilirler. Piyasada 3’ lü takım halinde satılırlar (Şekil 13). Şekil 13:Eğri cetveli (pistole) takımı Pistole kullanılırken en uygun kenar hizalanır (Şekil 14). Tüm noktaları hizalayan kenar bulunmayabilir. Birleştirmelerde köşe oluşturmamalıdır.
Şekil 14:Eğri cetveliyle eğrinin hizalanarak çizilmesi