YAY, DAİRE VE PAH ÖLÇÜLERİ
1. YAY ÖLÇÜLERİ
1. Şekil 1’ de görüldüğü gibi yaylar tek taraflı ok ile ölçülendirilir. Ölçü değerinin önüne R harfi yazılır. R harfi İngilizce Radius (Yarıçap) kelimesinin baş harfidir. Yayın merkezine ok konulmaz. Yayın merkezinde daire varsa ölçü çizgisinin ucu dairenin merkezine kadar uzatılır. Yayın merkezinde daire yoksa merkez yerine geçecek kısa bir ince çizgi çizilir.
Şekil 1:Yayların ölçülendirilmesi 2. Köşe yaylarında olduğu gibi yayın merkezinde eksen yok ise yayın merkezine çok küçük bir daire çizilebilir. Şekil 2’ de görüldüğü gibi ölçü yazısı yer varsa içeriden yer yoksa dışarıdan yazılır.
Şekil 2:Köşe yaylarının ölçüleri 3. Büyük yarıçaplı yayların merkezi uzakta ise, aynı hizada olmak üzere yakınlaştırılarak çizilir (Şekil 3). Merkez için kısa ince bir çizgi çizilir. Ölçü çizgisi 90° açılı zikzaklı çizilir, yaya değen ucuna ok yapılır. Kenardan olan uzaklığı önemli ise ölçülendirilir.
4. Büyük yarıçaplı yayların merkezi uzakta ve bilinen bir eksen üzerinde ise merkezini belirtmeye gerek yoktur (Şekil 4). Ölçü değerinin önüne R harfi yazılır.
Şekil 3:Büyük yarıçaplı yayın ölçülendirilmesi Şekil 4:Büyük yarıçaplı yay 5. Küçük yarıçaplı yayların ölçülendirilmesi Şekil 5’ de görüldüğü gibi yapılır. Ölçü değerinin önüne R harfi yazılır.
6. Uçları yarım daire olan parçalar ölçülendirilirken genel olarak delik eksenleri arasındaki uzaklık ölçüsü, aynı çaplı dairelerden birinin çap ölçüsü, yaylardan birinin yarıçap ölçüsü verilir (Şekil 6).
Şekil 5:Küçük yarıçaplı yaylar Şekil 6:Uçları yayla birleşen parça 7. Bazı durumlarda yay uzunluklarının bilinmesi gerekebilir. Şekil 7’ de görüldüğü gibi yay uzunluğu ölçüsü verilir. Uzunluk değerinin önüne yay işareti konulur.
Yay uçları, doğruyla merkezle birleştirilir. İki doğru arasındaki açıya merkez açı denir. AutoCAD gibi çizim programları yay uzunluğunu bir komutla kolayca bize bildirmektedir. Yay uzunluğunu hesaplamak için Şekil 8’ deki formül kullanılır.
Şekil 7:Yay uzunluğu Şekil 8:Yay uzunluğunu bulma formülü 2. DAİRE ÖLÇÜLERİ
Daireler çap ölçülerine göre değişik şekillerde ölçülendirilebilinir.
1. Küçük çaplı dairelerde ölçü okları ve ölçü yazısı dairenin içine sığmadığı durumlarda, ölçü okları ve ölçü yazıları dairenin dışından verilir. Ölçü yazısının önüne çap işareti (Ø) konulur Ölçü çizgisinin yatayla yaptığı açı 30°’ den aşağı olmamalıdır (Şekil 9-a, 9-b).
2. Küçük çaplı dairelerde yer yoksa kılavuz çizgili ölçülendirme yapılır. Ölçü yazısının önüne çap işareti (Ø) konulur (Şekil 9-c).
Şekil 9:Dairelerin ölçülendirme çeşitleri 3. Büyük çaplı dairelerde ölçü okları ve ölçü yazısı dairenin içine yazılır. Ölçü yazısının önüne çap işareti (Ø) konulur (Şekil 9-d). Mecbur kalmadıkça ölçü yazısı eksenlerin üzerine yazılmamalıdır. Büyük daireler Şekil 9-e’ de görüldüğü gibi de ölçülendirilir. 3. PAH ÖLÇÜLERİ
Parçaların uç kısımlarındaki konikliğe pah denir. Makina ve mobilya sektörlerinde çok yapılan bir işlemdir. Piyasada tıraşlama denilmektedir. Pahlar makinalarda açıldığından açılı olanlar tercih edilmelidir. Çünkü makinanın ilgili parçası verilen açıda döndürülür veya verilen açıda kesici takım kullanılarak pahlar oluşturulur. Pahlara aşağıdaki şekillerde ölçü verilir:
1. Şekil 10’ un sol tarafında görüldüğü gibi pahın yatay ve düşey ölçüleri verilerek ölçülendirilebilir. Bu metot yanlış değilse de fazla tercih edilmemelidir.
2. Şekil 10’ un sağ tarafında görüldüğü gibi pah derinliği ve açısı verilir. Yatay ve düşey ölçüler eşit ise açı 45 derecedir.
3. Şekil 11’ de görüldüğü gibi pah açısı 45 derece değilse pah derinliği ve açısı ayrı ayrı verilir.
Şekil 10:Pahların ölçülendirilmesi Şekil 11:Pah ölçüsü ve açısı
1. Şekil 1’ de görüldüğü gibi yaylar tek taraflı ok ile ölçülendirilir. Ölçü değerinin önüne R harfi yazılır. R harfi İngilizce Radius (Yarıçap) kelimesinin baş harfidir. Yayın merkezine ok konulmaz. Yayın merkezinde daire varsa ölçü çizgisinin ucu dairenin merkezine kadar uzatılır. Yayın merkezinde daire yoksa merkez yerine geçecek kısa bir ince çizgi çizilir.
Şekil 1:Yayların ölçülendirilmesi 2. Köşe yaylarında olduğu gibi yayın merkezinde eksen yok ise yayın merkezine çok küçük bir daire çizilebilir. Şekil 2’ de görüldüğü gibi ölçü yazısı yer varsa içeriden yer yoksa dışarıdan yazılır.
Şekil 2:Köşe yaylarının ölçüleri 3. Büyük yarıçaplı yayların merkezi uzakta ise, aynı hizada olmak üzere yakınlaştırılarak çizilir (Şekil 3). Merkez için kısa ince bir çizgi çizilir. Ölçü çizgisi 90° açılı zikzaklı çizilir, yaya değen ucuna ok yapılır. Kenardan olan uzaklığı önemli ise ölçülendirilir.
4. Büyük yarıçaplı yayların merkezi uzakta ve bilinen bir eksen üzerinde ise merkezini belirtmeye gerek yoktur (Şekil 4). Ölçü değerinin önüne R harfi yazılır.
Şekil 3:Büyük yarıçaplı yayın ölçülendirilmesi Şekil 4:Büyük yarıçaplı yay 5. Küçük yarıçaplı yayların ölçülendirilmesi Şekil 5’ de görüldüğü gibi yapılır. Ölçü değerinin önüne R harfi yazılır.
6. Uçları yarım daire olan parçalar ölçülendirilirken genel olarak delik eksenleri arasındaki uzaklık ölçüsü, aynı çaplı dairelerden birinin çap ölçüsü, yaylardan birinin yarıçap ölçüsü verilir (Şekil 6).
Şekil 5:Küçük yarıçaplı yaylar Şekil 6:Uçları yayla birleşen parça 7. Bazı durumlarda yay uzunluklarının bilinmesi gerekebilir. Şekil 7’ de görüldüğü gibi yay uzunluğu ölçüsü verilir. Uzunluk değerinin önüne yay işareti konulur.
Yay uçları, doğruyla merkezle birleştirilir. İki doğru arasındaki açıya merkez açı denir. AutoCAD gibi çizim programları yay uzunluğunu bir komutla kolayca bize bildirmektedir. Yay uzunluğunu hesaplamak için Şekil 8’ deki formül kullanılır.
Şekil 7:Yay uzunluğu Şekil 8:Yay uzunluğunu bulma formülü 2. DAİRE ÖLÇÜLERİ
Daireler çap ölçülerine göre değişik şekillerde ölçülendirilebilinir.
1. Küçük çaplı dairelerde ölçü okları ve ölçü yazısı dairenin içine sığmadığı durumlarda, ölçü okları ve ölçü yazıları dairenin dışından verilir. Ölçü yazısının önüne çap işareti (Ø) konulur Ölçü çizgisinin yatayla yaptığı açı 30°’ den aşağı olmamalıdır (Şekil 9-a, 9-b).
2. Küçük çaplı dairelerde yer yoksa kılavuz çizgili ölçülendirme yapılır. Ölçü yazısının önüne çap işareti (Ø) konulur (Şekil 9-c).
Şekil 9:Dairelerin ölçülendirme çeşitleri 3. Büyük çaplı dairelerde ölçü okları ve ölçü yazısı dairenin içine yazılır. Ölçü yazısının önüne çap işareti (Ø) konulur (Şekil 9-d). Mecbur kalmadıkça ölçü yazısı eksenlerin üzerine yazılmamalıdır. Büyük daireler Şekil 9-e’ de görüldüğü gibi de ölçülendirilir. 3. PAH ÖLÇÜLERİ
Parçaların uç kısımlarındaki konikliğe pah denir. Makina ve mobilya sektörlerinde çok yapılan bir işlemdir. Piyasada tıraşlama denilmektedir. Pahlar makinalarda açıldığından açılı olanlar tercih edilmelidir. Çünkü makinanın ilgili parçası verilen açıda döndürülür veya verilen açıda kesici takım kullanılarak pahlar oluşturulur. Pahlara aşağıdaki şekillerde ölçü verilir:
1. Şekil 10’ un sol tarafında görüldüğü gibi pahın yatay ve düşey ölçüleri verilerek ölçülendirilebilir. Bu metot yanlış değilse de fazla tercih edilmemelidir.
2. Şekil 10’ un sağ tarafında görüldüğü gibi pah derinliği ve açısı verilir. Yatay ve düşey ölçüler eşit ise açı 45 derecedir.
3. Şekil 11’ de görüldüğü gibi pah açısı 45 derece değilse pah derinliği ve açısı ayrı ayrı verilir.
Şekil 10:Pahların ölçülendirilmesi Şekil 11:Pah ölçüsü ve açısı
SPONSORLAR
