1. BİR DOĞRUYA ÜZERİNDEKİ NOKTADAN DİK DOĞRU ÇİZMEK
  Bir doğruya üzerindeki bir noktadan dik bir doğru çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Doğru çizilir ve üzerinde bir A noktası işaretlenir (Şekil 1). Pergel bir miktar açılır. A noktası merkez alınarak doğru üzerinde B ve C yayları çizilir (Şekil 2).

 
 Şekil 1:Doğru ve nokta               Şekil 2:Yaylar                     Şekil 3: R yayları          

  2. Yine pergel bir miktar açılır. B ve C noktaları merkez alınarak üst tarafta birbirini kesen iki yay çizilir ve D noktası bulunur (Şekil 3). Yayların kesim yeri olan D noktasıyla A noktası doğruyla birleştirilir ve dik doğru çizilmiş olur (Şekil 4).

   
     Şekil 4:Dik doğru                Şekil 5:Doğru ve nokta                    Şekil 6:Yay çizimi

  2. BİR DOĞRUYA DIŞINDAKİ NOKTADAN DİK DOĞRU ÇİZMEK
  Bir doğruya dışındaki bir noktadan dik bir doğru çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Doğru çizilir ve dışında bir A noktası alınır (Şekil 5). Pergel bir miktar açılır. A noktası merkez alınarak doğru üzerinde B ve C noktalarından kesen bir yay çizilir (Şekil 6).

  
          Şekil 7:Yaylar                       Şekil 8:Dik doğru

  2. Yine pergel bir miktar açılır. B ve C noktaları merkez alınarak alt tarafta birbirini kesen aynı yarıçaplı iki yay çizilir ve D noktası bulunur (Şekil 7). Yayların kesim yeri olan D noktasıyla A noktası doğruyla birleştirilir ve dik doğru çizilmiş olur (Şekil 8).

  3. BİR DOĞRUNUN UCUNDAN DİK DOĞRU ÇİZMEK
  Bir doğrunun uç noktasından yaylarla dik bir doğru çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Doğru çizilir. Doğrunun A ucu merkez alınarak R yarıçapında bir yay çizilir (Şekil 9). Pergel açıklığı bozulmadan  B merkezli yay çizilir ve önceki yay kestirilerek C noktası bulunur (Şekil 10).

 
             Şekil 9: R yayı                          Şekil 10: C noktası

  2. B noktasından başlayarak C noktasından  geçen bir doğru çizilir (Şekil 11). Tekrar pergel açıklığı bozulmadan  C merkezli yay çizilir ve doğru kestirilerek D noktası bulunur (Şekil 12).
  3. A ve D noktaları doğruyla birleştirilerek doğrunun ucundan dik çizilmiş olur (Şekil 13).

    
 Şekil 11:Doğru çizimi            Şekil 12:D noktası             Şekil 13:Dik doğru

  4. BİR DOĞRUYA ORTA DİKME ÇİZMEK
  Bir doğrunun orta dikmesini çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Doğru çizilir. Pergel açıklığı doğrunun uzunluğunun yarısından fazla açılarak A ve B merkezli yaylar çizilir. Yaylar aşağıda ve yukarıda kestirilerek C ve D noktaları bulunur (Şekil 14).
  2. C ve D noktaları doruyla birleştirilerek orta dikme çizilmiş olur (Şekil 15).

 
            Şekil 14:Yaylar                         Şekil 15:Orta dikme
  5. BİR DOĞRUYU EŞİT PARÇALARA BÖLME
  Bir doğruyu eşit parçalara bölmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Önce A-B doğrusu çizilir. Doğrunun A ucundan istenilen herhangi bir açıda yardımcı doğru çizilir. Yardımcı doğru üzerinde cetvelle tam sayılı bölüntüler işaretlenir ve numaralandırılır. En son bölüntüyle (C) doğrunun B ucu birleştirilir (Şekil 16).
  2. İki gönye yardımıyla bölüntülerden geçen B-C doğrusuna paralel doğrular çizilir. Bu şekilde A-B doğrusu eşit parçalara bölünmüş olur (Şekil 17).

 
                      Şekil 16:Bölüntüler                                 Şekil 17:Eşit sayıya bölme

  6. BİR DOĞRUYA DIŞINDAKİ BİR NOKTADAN PARALEL ÇİZMEK
  Bir doğruya dışındaki bir noktadan pergelle paralel doğru çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Önce A-B doğrusu çizilir ve dışarıdan bir nokta işaretlenir (Şekil 18).
  2. Pergel bir miktar açılarak A-B doğrusunu D noktasında kesen bir R yarıçapında bir yay çizilir (Şekil 19).

 
          Şekil 18:Doğru ve nokta                       Şekil 19: R yayı

  3. Pergel açıklığı hiç bozulmadan D merkezli ve C noktasından geçen A-B doğrusunu E noktasında kesen bir R yayı daha çizilir (Şekil 20).
  4. Pergel E-C kadar açılır. E ve D noktaları merkez alınarak önceki yaylar kesen R1 yarıçapında yaylar çizilir. C noktasıyla F noktası birleştirilerek paralel doğru çizilmiş olur (Şekil 21).

 
  Şekil 20:C noktasından geçen yay                     Şekil 21:Paralel doğru

  7. BİR DOĞRUYA BELLİ UZAKLIKTA PARALEL ÇİZMEK
  Bir doğruya 50 mm uzaklıkta pergelle paralel doğru çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Önce A-B doğrusu çizilir ve üzerinde C ve D noktaları işaretlenir.  
  2. Pergel 50 mm açılarak C ve D noktaları merkez alınarak  iki yay çizilir (Şekil 22).
  3. Cetvelle bu yayların tepe noktalarından teğet alınarak paralel doğru çizilir (Şekil 23).

 
                Şekil 22:Doğru ve yaylar                                  Şekil 23:Paralel doğru

  8. GÖNYELERLE PARALEL DOĞRU ÇİZMEK
  Gönyelerle paralel doğru çizmede iki adet gönye kullanılır. Paralel doğru çizmek için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
  1. Gönyelerden birinin kenarı ekrandaki doğunun üzerine hizalanır. İkici gönyenin bir kenarı  birinci gönyenin kenarına dayanır ve üzerine bastırılarak sabit tutulur (Şekil 24).
  2. Doğruya hizalı birinci gönye istenilen yere kadar kaydırılır ve C-D paralel doğrusu çizilir (Şekil 25).  

 
           Şekil 24:Doğru ve gönyeler                                 Şekil 25:Paralel doğru çizimi